Zit differentiatie in zwaar weer?

 

De kindertijd is geen wedstrijd om te zien hoe snel een kind kan lopen, tellen en lezen. De kindertijd is een korte levensfase waarin elk kind op het eigen tempo groeit en ontwikkelt. -Steven Gielis

Met mijn laatste stagedag achter de kiezen blik ik terug op een uitdagend speerpunt in de lespraktijk. Elke leerling begeleiden in zijn noden om hem zo te doen groeien. Differentiatie of het aanpassen van lesinhoud, tempo of aanpak aan de noden van individuele leerlingen is een begrip dat vaak wordt genoemd als dé oplossing. In dit artikel uit Klasse vraagt men zich af of differ

entiatie in zwaar weer zit. Is het echt moeilijker om elke leerling in zijn noden te ondersteunen en zijn er echt meer noden bij leerlingen dan vroeger? Onderzoekers Dries D'haese en Katrien Struyven gaan met leraar Mari Scotillo op zoek wat er aan de hand is. 

Differentiatie klinkt als een vanzelfsprekende manier om tegemoet te komen aan de diverse noden in een klas. Toch is het in het secundair onderwijs een complexe opdracht. De onderzoekers wijzen erop dat er verschillende vormen zijn: convergente differentiatie, waarbij alle leerlingen naar hetzelfde doel werken maar met verschillende ondersteuning, en divergente differentiatie, waarbij leerlingen aan verschillende doelen werken. Tijdens mijn stage merk ik dat het vaak moeilijk is om deze vormen van differentiatie goed te combineren met de grote klassen en beperkte lestijd. Mijn mentoren geven aan dat ze soms wel 100 leerlingen per week zien, waardoor het onmogelijk lijkt om voor iedereen een persoonlijke aanpak te voorzien. 

In het artikel wordt ook stilgestaan bij de kritiek op differentiatie. Zo zouden sommige leerkrachten vinden dat het tot een verlaging van de lat of tot meer versnipperd lesgeven leidt. Dit risico herken ik deels. Als leerkracht in opleiding is het makkelijker om voor de leerlingen met duidelijke noden te differentiëren, terwijl de leerlingen die meer uitdaging nodig hebben of minder zichtbare noden net zoveel nood hebben aan een gepaste aanpak. Toch benadrukt het artikel dat differentiatie geen doel op zich is, maar een middel om het leren van álle leerlingen te verbeteren. Kleine, haalbare aanpassingen kunnen al een groot verschil maken. 

Als lezer krijg je in het artikel enkele handvatten aangereikt die ik ook zelf probeer toe te passen:

• Focus op convergente differentiatie: zorg dat iedereen richting dezelfde doelen werkt, maar bied verschillende vormen van ondersteuning aan, bijvoorbeeld extra uitleg of uitdagender materiaal.
• Gebruik formatieve evaluatie: peil regelmatig naar waar leerlingen staan, zo kan je je aanpak bijsturen.
• Werk samen met collega’s: door ervaringen en observaties te delen, krijg je een vollediger beeld van je leerlingen.
• Wees realistisch: kleine aanpassingen zijn beter dan niets. Het gaat om de intentie en het stap voor stap verbeteren.

Differentiatie is een complex, maar broodnodig gegeven. Toch is dit een enorm leerproces. Tijdens mijn stage probeer ik bewust te zijn van de verschillende noden in de klas, ook al lukt het niet altijd om voor elke leerling een perfecte aanpak te vinden. Wat ik meeneem, is dat het belangrijk is om niet ontmoedigd te raken door de complexiteit, maar om te blijven zoeken naar haalbare manieren om leerlingen te ondersteunen. Zo kan ik als toekomstig leerkracht stap voor stap bouwen aan een klas waarin elke leerling zich gezien voelt en kan groeien.

Hoe ga jij aan de slag met differentiatie in je lessen?

Bronnen:

De Wilde, B. (2025, March 3). Zit differentiatie in zwaar weer? Klasse. https://www.klasse.be/706947/differentiatie-differentieren-nut-onnut/ 

Differentiatie – Basisschool St. Jan Teralfene. (n.d.). https://sint-jan.be/differentiatie/