Jongens hebben nood aan uitdaging, beweging en competitie: de mismatch tussen school en jongens

Jongens opvoeden, is dat geen geweldige topsport? 

Jongens presteren gemiddeld minder goed op school dan meisjes, een trend die al jaren zichtbaar is in ons onderwijs. De oorzaken hiervan zijn complex en hebben te maken met biologische, psychologische en sociale factoren. Jongens ontwikkelen zich nu eenmaal anders dan meisjes, wat directe gevolgen heeft voor hun leerproces. Ze hebben een hogere testosteronspiegel, waardoor ze meer moeite hebben met stilzitten en een grotere behoefte hebben aan beweging tijdens het leren. 

 "Laatrijpe jongens hinken achterop en dat kan jaren duren. Ze schudden dat label van kinderachtig zijn ook niet meer zomaar af en ontwikkelen op lange termijn misschien een minderwaardigheidsgevoel."

Ontwikkelingspsycholoog en onderzoeker aan de Universiteit van Gent, Wim Beyers, wijst op een belangrijk gegeven: de puberteit start bij jongens gemiddeld twee jaar later dan bij meisjes, zowel lichamelijk als in de hersenen. Dit creëert een risicogroep van "laatrijpe jongens" die als kinderachtig worden bestempeld en gedrag vertonen dat vaak ten onrechte als ADHD wordt gelabeld. "Laatrijpe jongens hinken achterop en dat kan jaren duren. Ze schudden dat label van kinderachtig zijn ook niet meer zomaar af en ontwikkelen op lange termijn misschien een minderwaardigheidsgevoel," aldus Beyers. Deze jongens zijn vaak ook vaker slachtoffer van pestgedrag.

Uit het artikel komen verschillende kenmerken naar voren die typerend zijn voor jongens in een onderwijscontext. Als eerste wordt er stilgestaan bij de impulsiviteit die jongens minder goed kunnen controleren met daarnaast een competitiedrang waarbij directe beloning, scoren en goed presteren zorgen voor een hogere inzet. Dat maakt ook dat ze zichzelf soms overschatten en sneller tevreden zijn met een resultaat. Ook grenzen respecteren blijkt moeilijker voor jongens. In conflicten zullen ze directer reageren al dan niet met fysieke agressie. Emotionele problemen zullen ze minder snel tonen. De overgangen tussen verschillende contexten zijn moeilijker voor jongens, omdat die hen ook doen switchen in hun sociale code. Daar speelt groepsdruk, 'peer pressure', een grote rol. Ze willen er zo graag bij horen. Verder is ook technologie meer aanwezig in hun leven. Ze zijn gevoeliger voor gameverslavingen wat resulteert in vermoeidheid en chaos. 

(ChatGPT, n.d.)

Ik had het geluk om deze periode stage te lopen in VTI Zandhoven. Wie de school een beetje kent, weet dat de meerderheid van de leerlingen uit jongens bestaat. Het is echt speciaal, zo een klas vol met jongens, allemaal zo anders. Tijdens de speeltijden zie je worstelsessies, voetballers in actie en wat 'coole moves'. Toch is dit een vrij strenge school. Er gelden regels die vanaf het eerste middelbaar duidelijk worden opgevolgd. Ik moest hier echt aan wennen. Leerlingen mogen niet tegen de muur leunen en in de lessen wijs je als leerkracht leerlingen meerdere malen op een studiehouding. Natuurlijk zijn er grote verschillen tussen verschillende leerkrachten, maar de basisvisie is gelijk. Leerlingen staan bij het belsignaal in de rij en wandelen in stilte naar de klas. Als leerkracht begeleidt je deze tocht en geef je in etappes toestemming om door te wandelen. Leerlingen voeren dit ritueel uit bij de start van elke les. Zo wordt er een overgang gecreëerd. De start van de volgende les wordt aangekondigd. Ik moest wennen aan deze strenge aanpak, maar begrijp waarom deze wordt toegepast. De samenkomst van zoveel testosteron zorgt voor machogedrag, impulsiviteit en competitie in onze klassen. 

Hoewel ik moeder ben van drie jongens bleek het toch een uitdaging om de jongens van Zandhoven goed aan te voelen. Tijdens mijn eerste stage in november 2024 moest ik op zoek naar de verbinding met al deze technische heren. De eerste lessenreeks Nederlands die ik gaf, bestond uit het thema aantrekkelijke woordenschat. Sprookjes leken me voor leerlingen uit de eerste graad wel haalbaar. Helaas merkte ik na tien minuten dat deze sprookjes helemaal geen match waren. Een stevig vraagstuk: hoe kan ik theorie verbinden met de interessegebieden van heren uit het tweede middelbaar? Is het echt zo anders om alleen maar jongens te onderwijzen? Ja, dat is het absoluut. Echter is de vraag hoe we dit moeten aanpakken als leerkrachten en/of opvoeders. De experts uit het artikel bieden ons een aantal concrete handvatten. 

Als eerste zou er veel meer beweging aangeboden moeten worden in onze lessen. Praktisch als in ruimte en beweging, maar ook cognitief moeten we deze leerlingen uitdagen tot die 'beweging'. Ze hebben nood aan opdrachten die ze net nog niet kunnen met de vraag of ze dat wel aandurven. Verder is differentiatie belangrijker dan ooit gelet op wat ik hierboven al schreef. Er zijn zoveel verschillen tussen deze leerlingen. De 'laatbloeiers' hebben specifieke aandacht en ondersteuning nodig om pestgedrag te vermijden. Echter denk ik dat differentiatie in elke klas belangrijk is om aandacht te hebben voor de individuele noden van elke leerling. Dit vraagt om expertise en actuele kennis. 

"Dat zit 'm in kleine dingen: als je de klas binnenkomt, zet je je kap af, doe je je oortjes uit en gaat je jas uit. Je bent geen chillboy van op de hoek."

Daarnaast moeten we, volgens mij, waarden en normen weer bewuster gaan vasthouden. De sociale identiteit die ze op straat met vrienden, school of thuis innemen, moet volgens mij anders zijn. Leerlingen lopen in een jogging de klas binnen, kap op het hoofd en oortjes met loeiende muziek in hun oren. Het spijt me, je bent niet op straat nu. Op school verwachten we andere dingen en machogedrag hoort daar niet bij. Dat vraagt van ons als leerkracht een investering. We moeten observeren, aanspreken en dynamieken tussen leerlingen bewaken. Kort op de bal teruggeven wat je ziet en wat je niet wilt. Tenslotte willen we dat de school voor elke leerling een veilige plaats kan zijn, waar hij mag groeien, mag botsen en van zijn fouten mag leren. 

De mismatch tussen het huidige onderwijssysteem en de behoeften van jongens vraagt om expertise, bewustwording en een gerichte aanpak. Ook in de lerarenopleiding zou de ontwikkeling van de jongen en de sociale dynamieken daarrond nog meer in het licht gezet kunnen worden. Er is echt een verschil tussen jongens en meisjes en dat verschil heeft effect op het leergedrag van deze leerlingen. 

De expert uit het artikel suggereert dat het een goed idee zou zijn om in de eerste graad ons onderwijs terug gescheiden te maken. Wat denk jij daarvan? Vind je dat een goed idee? 

Bronnen:

https://www.demorgen.be/nieuws/jongens-hebben-nood-aan-uitdaging-beweging-en-competitie-de-mismatch-tussen-school-en-jongens~b306bd2b/

Van Tendeloo, H. (2025, March 3). ‘Jongens hebben nood aan uitdaging, beweging en competitie’: de mismatch tussen school en jongens. De Morgen. https://www.demorgen.be/nieuws/jongens-hebben-nood-aan-uitdaging-beweging-en-competitie-de-mismatch-tussen-school-en-jongens~b306bd2b/

Visser, T. (2024, July 31). Missen jongens een mannelijke leerkracht voor de klas? Onderwijs Van Morgen. https://www.onderwijsvanmorgen.nl/missen-jongens-meester-klas/ Matthyssen, K. (2012, February 11). 

Ylonka (15) enige meisje tussen 643 jongens in VTI. GVA. https://www.gva.be/regio/antwerpen/regio-antwerpen/zandhoven/ylonka-15-enige-meisje-tussen-643-jongens-in-vti/38801838.html 

ChatGPT. (n.d.). https://chatgpt.com/c/6828677f-da9c-800c-9d17-73f7a84d0462