Kritisch besluit over de resultaten van de PIRLS- en PISA- onderzoeken.

                                                                                                         Bruggen slaan en het zal beter gaan...

Het artikel van Fons klinkt als muziek in de oren, maar de resultaten van onderzoeken die de geletterdheid van onze leerlingen onderzoeken, vertellen ons helaas andere dingen. Mogelijk fronst u de wenkbrauwen bij het zien van deze afkortingen. Ik zal even kaderen waarvoor bovenstaande acroniemen staan. 

PIRLS, 

In het vierde leerjaar van de basisschool worden leerlingen, om de vijf jaar, internationaal uitgebreid getest op hen vermogen om begrijpend te lezen. Dit gebeurt door het verwerken van informatieve en literaire teksten, daarnaast worden er vragenlijsten ingevuld met kenmerken van de leerlingen in de klas,  op school en binnen de thuiscontext. De resultaten van deze testen gaan de laatste jaren significant achteruit. 

PISA, 

Op de leeftijd van 15 jaar volgt om de drie jaar, de internationale PISA test. Leerlingen worden getest op leesvaardigheid, wiskundige geletterdheid en wetenschappelijke geletterdheid. Dit door middel van vaardigheidstoetsen. De ouders worden via een vragenlijst bevraagd over de thuissituatie, studieaanpak en ICT-vaardigheden van de leerling. 

Uit het PIRLS-onderzoek dat afgenomen werd in 2021 zien we, in vergelijking met het onderzoek van 2016, dat onze leerlingen uit het vierde leerjaar ondertussen een leerachterstand van vier maanden hebben opgelopen. Wanneer we deze resultaten vergelijken met het onderzoek van 2006 zien we een volledig schooljaar leerachterstand. Uiteraard heeft een deel te maken met corona die in de periode 2020 - 2021 voorbij kwam, maar er moeten nog andere redenen zijn. 

Er zijn wel wat tendensen die we kunnen relateren aan de daling en een goede voorspeller kunnen zijn om in te schatten hoe goed leerlingen later kunnen lezen. 

- Thuiscontext waar Nederlands wordt gesproken. 

- Thuiscontext die kinderen motiveert tot lezen. 

- Thuiscontext die boeken in huis heeft. 

- Thuiscontext die graag leest. 

- Thuiscontext die aan vroege geletterdheidsactiviteiten doet. 

Daarnaast bleek 43 procent van de Vlaamse leerlingen met honger aan te komen op school. Een stijging van 24 procent vanaf 2016. Ook hier kunnen experten van het onderzoek moeilijk uitspraak doen over de reden van deze honger. Ze besluiten een combinatie van factoren als tijdgebrek en armoede. Volgens minister van Onderwijs Ben Weyts zijn de resultaten alarmerend en dramatisch. Hij erkent de evolutie en wijst naar de initiatieven die na het eerste rapport in 2016 genomen zouden zijn. In de school wordt er gewerkt om het leesonderwijs beter te maken. De onderzoekers van PIRLS doelen ook op het ondersteunen van scholen en gezinnen om hen, bijvoorbeeld, te ondersteunen de weg te vinden naar de bibliotheek. Meneer Weyts wil in plaats van gezinnen te ondersteunen, ouders sanctioneren bij het niet nemen van hun verantwoordelijkheid.

Interessant, de onderzoekers geven aan dat niet alle eieren in het mandje van het onderwijs mogen gelegd worden. Ik zie eigenlijk bijzonder weinig vingers naar het onderwijs. Wel lijken de ouders de grote schuldigen en moeten ze volgens onze minister zelfs gesanctioneerd worden. Die sanctie zou hij gieten in een torning van de schooltoelage wanneer ouders zelf geen Nederlands spreken en hen kinderen te weinig in contact laten komen met de taal. Alle gekheid op een stokje. Weet je nog die 43 procent kinderen die op school aankomen met honger. Armoede werd hier vernoemd, laten we daar even snoeien in de studietoelage omdat zij niet aan het tempo van de maatschappij verantwoordelijkheid laten zien. 

Je voelt het misschien wel, dit maakt me erg boos. Ik begrijp dat we cijfers in kaart moeten brengen om een overzicht te krijgen en te houden over zaken als geletterdheid. Toch kunnen we er niet omheen dat leerlingen opgroeien in een (over)gedigitaliseerde wereld, in de klas en thuis. Waar zijn de cijfers van de e-readers, anderstalige boeken die in de woonkamer te vinden zijn en wat met de luisterboeken, podcasts die kinderen en jongeren binnen hun interessegebied op Spotify kunnen vinden, de taken en toetsen die ze digitaal invullen? 'Helaas, die stonden niet in het vakje van het onderzoek'. Ik ben oprecht benieuwd of de onderzoeksvragen aangepast zijn aan het tempo van het voortdurend veranderende tijdperk van onze maatschappij. 

Drastische beslissingen maken op basis van veranderende cijfers lijkt me echt geen optie. Al zeker niet als deze de meest kwetsbare leerlingen treft. Ouders die geen Nederlands spreken, hebben duidelijk de weg naar ondersteuning nog niet gevonden. Hen daarom straffen, is gewoonweg absurd. Ik denk dat het net erg belangrijk is om bruggen te slaan tussen gezinnen en de school. Bevraag je leerlingen en ga op basis daarvan aan de slag.  Ik denk dat we om de leesvaardigheid van kinderen te verhogen we met deze verbinding aan de slag moeten. De idee dat ouders de bibliotheek in het dorp/ de stad wel zullen vinden en er naartoe zullen worden geleid door hun kind is echt niet meer van deze tijd. Akkoord, de bib is steeds laagdrempeliger, maar niet als je mensen niet begrijpt en de boeken die aanwezig zijn niet begrijpt. Verken als leerkracht de leefwereld van je leerlingen en gebruik dit als basis, in plaats van cijfers. Weet je nog, die zelfdeterminatietheorie van hierboven? Die kan je hier ook inzetten! 

• 
  Leerlingen, leerkrachten en ouders kiezen Autonoom voor hetzelfde doel.
• Leerlingen zijn verBonden met de leerkracht, elkaar en de thuiscontext.
• Leerlingen voelen zich Competent door de ondersteuning van
  de leerkracht en de thuiscontext. 

Nog een belangrijke gegeven, laten we onderzoeken die afgenomen zijn in volle pandemie niet gebruiken als het grote alarmsignaal. Leren kan je enkel als je veilig bent. De situatie die heerste in 2021 was alles behalve veilig voor ons allemaal. Het resultaat van leren is niet enkel leerdoelen en eindtermen behalen. De weg daar naartoe mag leerlingen wel aanspreken in hun leefwereld, de brug slaan tussen binnen en buiten de school en jongeren plezier doen beleven aan leren. Laten we onze pedagogische driehoek verruimen en de thuiscontext van leerlingen een deel van deze driehoek maken. Zo kunnen we de ouderbetrokkenheid verhogen en de thuiscontext dus mee inschakelen om onze leerlingen ook thuis de taal in te oefenen, meer te lezen en op zoek te gaan met hun ouders naar geschikte taalbevorderende activiteiten. 

Bronnen:

 

- Gordt- P. (2023, May 16). Onze leerlingen zijn amper beter dan die uit Albanië of Cyprus: ‘dramatische’ cijfers op begrijpend lezen. De Morgen. https://www.demorgen.be/politiek/onze-leerlingen-zijn-amper-beter-dan-die-uit-albanie-of-cyprus-dramatische-cijfers-op-begrijpend-lezen~bf87c922/

- Thuisonderwijs: alleen maar lastig of ook een kans? – Anton de Vries. (2021, January 8). https://antondevries.com/2021/01/08/thuisonderwijs-allen-maar-lastig-of-ook-een-kans/ 

- Leesonderwijs. (n.d.). PRO. - Katholiekonderwijs.Vlaanderen. https://pro.katholiekonderwijs.vlaanderen/taalonderwijs-nederlands/leesonderwijs