Judith Vanistendael - Penelope

"Kunst bestaat pas als je het weggeeft. Mijn strips zijn mijn cadeautjes voor de mensen." 

    

Judith Vanistendael is een Belgische striptekenares en illustrator. Ze schrijft diepmenselijke, aangrijpende graphic novels en durft maatschappelijke thema's aan te snijden. Personages en hun verhaal komen tot leven in haar felgekleurde illustraties. Haar werk wordt gelauwerd in binnen- en buitenland. In 2022 won ze de Bronzen Adhemar, de belangrijkste onderscheiding op vlak van beeldverhaal in Vlaanderen. 

Dit boek is een graphic novel, illustraties primeren hier boven tekst. De manier waarop het verhaal getekend werd door Judith Vanistendael trok tijdens het lezen mijn aandacht. Wat ik vooral opvallend vond, was dat de mimiek van de personages erg sprekend is, terwijl de tekeningen helemaal niet zo gedetailleerd zijn. De kleuren die ze gebruikt, zijn helder, maar warm en aangepast aan de verschillende sferen en personages binnen het verhaal. Dit zorgt voor herkenbaarheid naar de verschillende personages toe, daarnaast zorgt het ook voor een verdieping in het verhaal. 

Penelope, een dame met meerdere rollen. Zo zien we haar bij de start van het verhaal als chirurg bij het veldhospitaal in Aleppo, Syrië. Ze komt thuis van een missie, echter is ze niet alleen. In haar bagage zit een rood afgebeeld wezen. Het wezen laat haar niet los, slaapt tussen haar en haar echtgenoot en achtervolgt haar doorheen haar leven. Penelope is dan wel weer thuis, maar ze lijkt niet te kunnen 'landen'. Haar moeder en zus maken zich zorgen en trachten haar te bereiken. Ook Penelopes dochter doet, vaak tevergeefs, haar best om verbinding te zoeken met haar moeder. Penelope zit in een tweestrijd binnen haar hoofd verdoken en lijkt zich niet meer open te kunnen stellen. 

Voor mij stelt het bovenvermelde wezen een trauma voor. Ooit sleurde ik ook zo'n pakketje mee in het leven. Ik kon me hierdoor regelmatig herkennen in Penelope, vooral in het deel waarbij je zelf echt niet begrijpt waarom iedereen bezorgd is. Tegelijkertijd struikel je de hele tijd over dat vervelend stukje bagage dat je het liefst wil adresseren met 'return to sender'. Je blijft maar doorgaan en doet je best, maar je geraakt steeds meer geïsoleerd van je omgeving en jezelf. Stilstaan is te moeilijk, te pijnlijk en beangstigend, want wat zal er gebeuren als het echt stil wordt? 

Een verwant thema dat ook terugkeert in het verhaal is de rol van Penelope als moeder. In het verhaal gaat ze nacht na nacht kijken naar haar slapende dochter en kan je als lezer de verwarrende gevoelens zien in de afgebeelde mimiek. Toch sluipt ze daarna als een dief in de nacht het huis weer uit om ten dienste te staan van het hospitaal in Aleppo. Hoe ben je een goede moeder, door net heel betrokken te zijn of door net te veel afstand te nemen? Penelope zal niet thuis zijn voor de 18de verjaardag van haar dochter. 

Wat ik een opvallende passage in het boek vond, was wanneer de dochter in het verhaal 14 jaar werd. Ze kreeg hierbij haar eerste glas wijn aangeboden, en mocht 'eindelijk' alcohol drinken. Iets later in het verhaal zien we een kerstfeest, ook hier krijgt het meisje een glas rode wijn aangeboden. Met het oog op de leeftijdscategorie, young adults, waarin dit boek wordt aangeboden, daarnaast de maatschappelijke tendens rond middelenmisbruik, begrijp ik niet dat het gebruik van alcohol op zo'n jonge leeftijd wordt genormaliseerd. Alcoholmisbruik komt steeds vroeger voor binnen de psychiatrische hulpverlening, het lijkt me daarom verstandig om dit gegeven goed te kaderen wanneer je als leerkracht dit boek op de leeslijst plaatst. 

Leerlingen komen al vanaf jonge leeftijd in contact met alcohol. Hoe zou jij dit gesprek als leerkracht aangaan met leerlingen? 

.